Với hương thơm đặc biệt, sau hàng trăm năm vẫn giữ được mùi thơm quý phái, Hoàng Đàn được tôn sùng là gỗ của thánh thần. Không chỉ là 1 loại gỗ tơ, bền, dễ đục đẽo mà giá trị của Hoàng Đàn được biểu hiện ở hương thơm vô cùng quyến rũ và đặc biệt. Hoàng Đàn được giới đồ gỗ biết đến là thứ gỗ làm đồ mỹ nghệ cực đẹp và không hề bị mối mọt, cong vênh. Một nguyên nhân nữa làm nên giá trị của những món đồ làm từ loại gỗ này là sau một thời gian chúng được phủ một lớp bụi mỏng trắng như tuyết do chứa một hàm lượng tinh dầu lớn.
Cây Gỗ Hoàng Đàn
- Tên gọi : Hoàng Đàn còn được gọi là Tùng có ngấn.
- Tên khoa học : Có tên khoa học là Cupressus torulosa.
- Thuộc họ : Cây gỗ thuộc họ Trắc Bách Diệp (Cupressaceae).
- Chi : Cây gỗ thuộc chi Hoàng đàn (Cupressus).
Cây Hoàng Đàn Là loại cây thuộc họ thông trong tự nhiên có dáng hình tháp. Cái tên Hoàng Đàn đã phần nào nói lên sự quý giá của nó trong các loại gỗ. Trước đây, Hoàng Đàn thường được vua, chúa dùng làm đồ tế tự, làm bài vị thánh thần,… Trong lõi của gỗ Hoàng Đàn có khá nhiều dầu ngoài việc chống mối và cong vênh thì khi gặp không khí dầu sẽ trở thành một lớp tuyết. Đẳng cấp của Hoàng Đàn không chỉ thể hiện ở độ bền, tốt mà nó được thể hiện thông qua mùi hương vô cùng đặc biệt.
Cây Hoàng Đàn thuộc nguồn gen quý hiếm. Đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam (1996, 2007) và Danh mục Động thực vật rừng nguy cấp quý hiếm nhóm I trong bảng phân loại nhóm gỗ Việt Nam
Hoàng Đàn phân bố hẹp ở các dải núi đá vôi cao chót vót từ Hữu Lũng, Chi Lăng, Văn Quan đến Bắc Sơn (Lạng Sơn). Ngoài ra, Hoàng Đàn còn có ở Thạch An (Cao Bằng), Na Hang (Tuyên Quang). Nhưng Hoàng Đàn tập trung lớn nhất và có lượng tinh dầu nhiều nhất là gỗ Hoàng Đàn Lạng Sơn.
Đặc điểm nhận biết Cây Hoàng Đàn
Lá cây gỗ thuộc họ thông trong tự nhiên, có hình tháp đẹp mắt. Hoàng Đàn cao khoảng 15 – 20m, đường kính thân khoảng 0,5m. Nếu thân cây có đường kình 0,8 – 1m thì có tuổi thọ cao lên đến hàng trăm năm. Vỏ Hoàng Đàn màu xám nâu và nứt dọc. Trong lớp vỏ là thịt màu trắng, lõi màu vàng và có mùi thơm đặc trưng.
Lá có hình vảy dài từ 2 – 6mm, sắp xếp thành các cặp mọc đối, chéo hình chữ thập. Có thể tồn tại từ 3 – 5 năm. Cây non 1 – 2 năm tuổi có lá hình kim,dài từ 5 – 15mm.
Quả Hoàng Đàn hình cầu hoặc hình trứng, nón quả dài 8 – 40mm, có 4 – 14 vảy xếp thành những cặp đôi mọc đối, chéo hình chữ thập tương tự lá. Hạt nhỏ, dài từ 4 – 7mm, với 2 hàng cánh hẹp và dọc theo hai bên hạt.
Gỗ Hoàng Đàn là một loại gỗ tốt và mịn đẹp, không bị mối mọt, có mùi thơm thoảng nhẹ kiểu hương trầm.
Cây có khả năng thích nghi với các vụ cháy rừng, chúng giữ hạt trong các nón khép kín nhiều năm cho đến khi cây cha mẹ bị lửa thiêu cháy. Sau đó, hạt được giải phóng để sinh trưởng và phát triển trên vùng đất trần trụi vừa bị lửa thiêu sạch. Là loại cây có sức sống rất mãnh liệt trên núi đảo, nơi mà rất ít loại cây có thể tồn tại. Chỉ cần một kẽ nứt nhỏ, Hoàng Đàn sẽ nhú mầm mà vươn lên.
Để phân biệt gỗ Hoàng Đàn chúng ta có thể sử dụng một số cách như sau:
- Dùng dao cắt một mẫu gỗ thành lát mỏng, sau đó đem ngâm vào nước ấm. Khi đó trên bề mặt nước sẽ xuất hiện một lớp màng mỏng như lớp dầu.
- Vì loại gỗ này có mùi thơm nên chúng ta cũng có thể đưa lên mũi ngửi
- Tỉ trọng của gỗ Hoàng Đàn nhẹ hơn gỗ Cẩm Lai, gỗ Lim, gỗ Trắc,… và nặng hơn gỗ Xoan, gỗ Dỗi. Khi đốt cháy thì Hoàng Đàn vẫn có mùi thơm và tàn tro có màu trắng
Phân loại
- Gỗ Hoàng Đàn vàng : Loại gỗ này có màu vàng nhạt, lõi gỗ lại có màu sẫm hơn. Chất lượng gỗ được đánh giá cao lại rất bền nên được sử dụng để chế tác rất nhiều vật dụng. Gỗ có mùi thơm nên cũng có thể sử dụng để làm nhan đốt hoặc là lấy tinh dầu.
- Gỗ Hoàng Đàn trắng : Loại gỗ này có lớp thịt dày hơn, màu sắc nhạt hơn và hoa văn cũng mảnh hơn không được sắc nét so với Hoàng Đàn đỏ. Chính vì vậy mà giá trị và độ phổ biến của Hoàng Đàn trắng so với Hoàng Đàn đỏ có phần kém hơn.
- Gỗ Hoàng Đàn đỏ : So với các loại gỗ ở nước ta loại gỗ này có màu sắc rất đặc biệt, hoa văn trên gỗ uốn lượn tự nhiên, phần thịt gỗ bên ngoài có màu cam nhạt, mỏng, chắc, láng mịn, lõi gỗ to cứng màu nâu nhạt. Hoàng Đàn đỏ có mùi hương rất đặc biệt và giữ được rất lâu, không sợ mối mọt. Chính vì có rất nhiều ưu điểm nên loại gỗ này luôn được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn, bên cạnh đó giá trị của Hoàng Đàn đỏ cũng rất là cao.
Gỗ Hoàng Đàn tuyết
Gỗ Hoàng Đàn tuyết (gỗ Hoàng Đàn lên tuyết) : Một số sản phẩm làm từ gỗ Hoàng Đàn lên tuyết Đây là loại gỗ có lớp tuyết mịn như nhung bám trên bề mặt gỗ. Chính vì sự khác lạ này mà nó đã tạo nên một sức hút huyền bí, kì lạ và cũng dược rất nhiều người yêu thích. Loại gỗ này được khai thác nhiều vì có lớp nhựa ( tinh dầu ) rất thơm, mùi thơm tự nhiên và giữ được mãi mãi. Khi lớp nhựa này hết mùi gỗ chỉ nhẹ đi chứ không bị mất. Các vật dụng làm bằng loại gỗ này khi gặp thời tiết lạnh, độ ẩm cao sẽ xuất hiện một lớp tuyết vì vậy có nhiều người hay gọi là Hoàng Đàn lên tuyết.
Ứng dụng trong cuộc sống
Thân và nhất là rễ có chứa rất nhiều tinh dầu có thể dùng để chữa bong gân, sưng tấy, có tác dụng sát trùng khi bôi lên vết thương hơn nữa tinh dầu Hoàng Đàn còn được dùng để sản xuất nước hoa cao cấp, tinh dầu thơm hay là xà phòng thơm. Rễ còn được dùng để làm hương đốt, hương trầm cao cấp. Hương thơm gỗ Hoàng Đàn có tác dụng giúp thư giản, hoạt huyết, tốt cho người bị cao huyết áp, tim mạch.
Cây gỗ Hoàng Đàn được đánh giá là một trong những loại cây gỗ quý, có đặc tính quý hiếm và được xếp vào hàng “độc nhất vô nhị”. Cây gỗ Hoàng Đàn có đặc tính: chất gỗ mềm mại, ít co rút, cong vênh, không mối mọt. Tên gọi Hoàng đàn gợi nên sự quyền quý, hoàng tộc. Vua chúa thường dùng làm bài vị, đồ thờ cúng tổ tiên.
Hoàng Đàn được tôn sùng là gỗ thánh thần có tác dụng tránh ma quỷ. Hoàng Đàn cũng là một trong 5 loại gỗ nhà Phật thường dùng để đúc tượng, làm chuỗi hạt, vòng tay… Đeo vòng gỗ Hoàng Đàn còn có tác dụng vượng tài lộc, mang lại may mắn cho người đeo.
Gỗ Hoàng Đàn là một loại gỗ có chất lượng và độ bền đẹp không thể phủ nhận. Do có rất nhiều lợi ích và giá trị kinh tế rất cao nên thời gian qua Hoàng Đàn bị khai thác một cách tận diệt. Hơn thế nữa Hoàng Đàn có tốc độ sinh trưởng chậm nên tính đến thời điểm hiện tại nguồn gỗ Hoàng Đàn gần như bị cạn kiệt. Thực trạng khai thác một cách bừa bãi cũng càng làm cho loại gỗ này trở nên quý hiếm. Chính vì vậy Hoàng Đàn đã được đưa vào Sách đỏ Việt Nam và danh mục Động, thực vật rừng nguy cấp , quý hiếm nhóm I
